Mapa - Hampi

Hampi (dewanagari हम्पी, język kannada ಹಂಪೆ, daw. Widźajanagar lub Widźajanagara – Gród Zwycięstwa) – wioska w Indiach w stanie Karnataka.

Leży na miejscu dawnej stolicy hinduskiego państwa Widźajanagar, której pozostałości zachowały się do dzisiaj. Miasto założono w 1336 r. w górskiej okolicy na prawym brzegu rzeki Tungabhadra. Zostało zniszczone przez wojska muzułmańskie w 1565 r., do dziś zachowały się jedynie ruiny, od powstałej tu wioski nazywane Hampi. Otaczają je plantacje bananowe. Kwitnące miasto zamieniło się w gruzy po półrocznym oblężeniu z drugiej połowy XVI wieku. Muzułmanie atakując je pozostawili po grabieży resztki świątyń (z wyrazistym elementem wysokiej gopury), domów i grobowców. Ocalały złożone systemy nawadniające zbiorniki i świątynie. Na miejscu zrujnowanego miasta wzniesiono nowsze świątynie. Z lepiej zachowanych obiektów można wymienić świątynię Wirupaksza z XVI wieku z 50 m. wieżą, trzy pałace książąt drawidyjskich oraz stajnie dla słoni, w których architekturze widać wiele elementów muzułmańskich.

Ruiny w Hampi od 1986 r. znajdują się na liście światowego dziedzictwa UNESCO

W Ramajanie przedstawiono to miasto pod nazwą Kiśkinda opisując je jako miejsce panowania małp Bali i Sugriwa i ich króla Hanumana. Okoliczne skały w łuków i usypanych wzniesień według legendy zostały tu zrzucone przez małpią armię na znak jej mocy.

Plany podbicia i utrzymania południa Indii snute przez przybywających z północy muzułmanów (szczególnie Malika Kafura i Muhammada Tughlaka) spotkały się w pierwszej połowie XIV wieku z oporem ze strony rosnącego w siłę imperium Widźajanagaru. Żołnierze Tughlaka porwali z Kampili koło Hampi dwóch urzędników rodem z Andhra Pradesh, braci Harihara i Bukka. Zabrano ich do Delhi, gdzie prawdopodobnie przeszli na islam. Przekonany o ich lojalności sułtan delhijski wysłał ich do Kampili w celu stłumienia rozruchów antymuzułmańskich. Wykorzystali tę okazję, by porzucić islam i służbę Delhi i sami przejęli okoliczne ziemie. Zająwszy ziemię Hojsalów w południowej Karnatace w 1343 roku założyli na brzegu rzeki Tungabhadra stolicę zbudowanego przez siebie królestwa – Widźajanagar. Wyzwolenie spod władzy sułtanatu delhijskiego okolicznych ziem zapewniło im lojalność lokalnych władców,a lenna i podatki umożliwiały rozbudowę potężnej stolicy. Rozpoczął ją Bukka I (panował 1354 – 1377), kontynuowali m.in. Dewaraja II (pan. 1423 – 1446), Kryszna Dewa Radża (pan. 1510 – 1529) i jego szwagier Aćjutadewaraja (pan. 1529 – 1542). Miejsce to długi czas było przez hindusów uznawane za święte. Rozkwit jego przypada na lata panowania Kryszny Devy Radży. W tym czasie bogactwo królestwo przynosił monopol w handlu arabskimi końmi i przyprawami. Widźajanagar stał się najpotężniejszą stolicą na Dekanie, którego targi pełne klejnotów i jedwabiów opiewali podróżnicy (m.in. Portugalczyk Domingo Paez w 1520). Koniec królestwa wiązał się ze śmiercią Aćjutadewaraji. Dowodzący wojskiem królestwa Rama Radża uwięziwszy następcę tronu przejął władzę.

Mury obronne Widźajanagaru zapewniały miastu całkowite bezpieczeństwo, ale w 1565 Rama Radża wtrąciwszy się w konflikty lokalnych sułtanatów zmuszony był walczyć ze zjednoczonymi siłami muzułmańskich władców. Przyjął bitwę 100 km od miasta pod Talikotą pod Ajhole. Mimo początkowej przewagi wojsk Rama Radży dezercja stojących po jego stronie muzułmanów doprowadziła do chaosu. Połączone siły sułtanów Bidżapuru, Bidaru, Golkondy i Ahmadnagaru zwyciężyły. Pojmany radża został zabity przez sułtana Ahmadnagaru. Widźajanagar został wydany na pastwę wroga. Długotrwałe grabieże doprowadziły miasto do ruiny.